Tips over en weetjes van gezondheidsrisico’s voor paarden in de herfst

Over niet al te lange tijd zullen de paarden die niet het hele jaar op de weide staan, weer naar stal gaan. Dit is een grote overgang voor paarden en er zijn een aantal dingen om rekening mee te houden.

Net als in het voorjaar is het belangrijk de tijd te nemen je paard te laten wennen aan de overgang van weidegang naar op stal staan. Het maagdarmstelsel moet zich aanpassen van sappig gras naar veel droger ruwvoer in de vorm van kuil en hooi, en wellicht ook aan meer krachtvoer. Daarnaast bewegen paarden op stal veel minder. Dat is niet alleen een risico voor het ontwikkelen van stalbenen, maar ook bijvoorbeeld op het ontstaan van verstoppingskoliek of diarree. Een paar tips om de overgang van wei naar stal zo soepel mogelijk te laten verlopen:

• Bouw de hoeveelheid weidegang rustig af, en het bijvoeren met ruwvoer rustig op, net zoals je in het voorjaar doet, maar dan andersom
• 4 porties ruwvoer of meer per dag is ideaal voor een goede spijsvertering. Een slowfeeder kan helpen de porties goed over de dag te verdelen en zo verveling te voorkomen
• Voer eerst een portie ruwvoer voordat je krachtvoer geeft. Je paard zal minder schrokken en de speekselproductie komt beter op gang. Speeksel buffert het maagzuur en zorgt zo voor een betere vertering. Je kunt het krachtvoer ook mengen met bijvoorbeeld luzerne, zodat het paard beter moet kauwen en meer speeksel aanmaakt
• Zorg voor voldoende beweging met genoeg afwisseling in je training
• Sociaal contact en vrije beweging met soortgenoten houdt je paard mentaal fit
• Staat je paard veel in de zandpaddock? Let dan ook op zandopname!
• Het najaar is ook weer de tijd van mestonderzoek en ontwormen

Enkele veelvoorkomende problemen in de herfst en tips om ze te voorkomen

Verstoppingskoliek

Door de overgang van de hele dag vochtig gras kunnen eten naar droog ruwvoer, soms ook stro, in beperkte porties en dat in combinatie met minder beweging kan er een typische verstopping van de dikke darm ontstaan. De verstopping zal steeds verder indrogen en vaster komen te zitten doordat de dikke darmwand water blijft opnemen uit de darminhoud. Verstoppingen komen vaker voor bij paarden met een slecht gebit die stengelig droog ruwvoer te eten krijgen. Paarden die in het verleden ernstige bloedworminfecties hebben gehad kunnen door darmschade levenslang onvoldoende beweging hebben van de dikke en blinde darm waardoor eerder verstoppingen ontstaan.

Diarree

Sommige paarden krijgen juist diarree van de overgang van gras naar (verpakt) ruwvoer. Dit ontstaat doordat de bacteriën in het maagdarmkanaal van het paard niet meer gewend zijn aan de samenstelling van het ruwvoer. De vertering van voedsel in de dikke darm wordt door de bacteriën in de darm gedaan (de darmflora). De bacteriën zetten de celwanden en vezels die het paard niet zelf kan opnemen om in bruikbare voedingsstoffen. Voor een goede darmfunctie is het belangrijk dat de darmflora gezond blijft. Plotselinge voerveranderingen, zoals de overgang van weidegang naar stal kunnen de darmflora verstoren, maar ook een slecht gebit, zandopname, infecties, wormen en stress kunnen oorzaken van diarree zijn. Neem vooral contact op als je paard last blijft houden van diarree/mestwateren.

Mok

In het najaar zien we meer mok door de natte omgeving De natuurlijke barrière van de huid raakt verstoord en er kan huidontsteking optreden. Mok is de verzamelnaam voor huidontsteking aan de kootholte/onderbenen. De symptomen beginnen vaak milt met een rode, schilferige huid maar kunnen zich ook uitbreiden tot een pijnlijke ernstige huidontsteking met korstvorming en vochtuittreding waarbij de diepere huidlagen zijn betrokken. De oorzaak en behandeling van mok kan per paard verschillend zijn. Heeft je paard mok dan is het verstandig je dierenarts om advies te vragen.

Wat kun je zelf doen om mok zoveel mogelijk te voorkomen?

• Zorg voor een schone, droge omgeving
• Droog nat geworden onderbenen goed en zachtjes af met een schone handdoek
• Was de benen van je (mokgevoelige paard) zo min mogelijk om de huidbarrière niet te verstoren

Helaas kan mok snel ernstige vormen aannemen en zijn de reguliere zalfjes lang niet altijd afdoende. Neem vooral tijdig contact op om tot een snelle oplossing te komen. Niets is vervelender dan langdurig smeren zonder resultaat. Paarden met mok hebben namelijk een verhoogde kans op het krijgen van een Einschuss, ook wel bloedvergiftiging genoemd. De bacteriën op de huid slaan dan naar binnen en geven een nare onderhuidse ontsteking die zich uit in een zeer dik been, kreupelheid, sloomheid en koorts. Vaak zijn de paarden er echt ziek van. Een einschuss is een spoedgeval en is in een vroeg stadium goed te behandelen. Voorkomen is echter altijd beter dan genezen, dus ook bij mok kun je je dierenarts raadplegen

Regenschurft of Rainrot

In het najaar ontwikkelen paarden soms regenschurft, een vervelende en soms hardnekkige huidaandoening. Die heeft niets te maken met ‘schurft’ of schurftmijten, maar wordt veroorzaakt door een bacterie, Dermatofylus congolense, die goed groeit op een vochtige huid.

De bacterie dringt de huid barrière binnen door middel van kleine wondjes, schaafplekjes en insectensteken en veroorzaakt ontsteking in en rond de haarwortels. Dit gaat makkelijker als de huid langdurig nat is  en het beschermende waslaagje verloren is gegaan.

Symptomen:

• Korstjes met haar die als ze eraf vallen een roze plekje huid achterlaten, de onderzijde van de korstjes is nattig
• Bovenzijde rug en achterhand
• Meestal geen jeuk, maar het kan wel pijnlijk zijn

Voorkomen van regenschurft doe je door ervoor te zorgen dat je paard niet langdurig nat kan regenen. Zorg dus voor een goede schuilplaats en/of zet je paard onder een ademende maar absoluut waterdichte regendeken.

Luizen

In de herfst zien we vaker paarden met heftige jeuk en kale plekken door luizen, met name bij koudbloed type paarden en ezels. Luizen houden van de dikke wintervacht die deze paarden ontwikkelen en doen het goed in een vochtige warme omgeving. Bij een infectie kun je neten, de eitjes van de luizen zien als witte spikkels op de haren. Ook kun je vaak levende luizen zien rondlopen tussen de haarwortels.

Als er sprake is van een luizeninfectie moeten alle dieren in de kudde behandeld worden, want het is erg besmettelijk! Ook de stal en de borstels moeten behandeld worden om herinfectie te voorkomen.

Luchtwegklachten

Een gezond paard hoest niet zonder reden. Paardenlongen zijn gemaakt om altijd frisse buitenlucht in te ademen. In een stalklimaat zit de lucht vaak vol deeltjes die de hoestreceptoren in de longen kunnen prikkelen. In de herfst zien we meer luchtwegklachten door het natte weer en omdat paarden vaker op stal staan.

Hoesten is een beschermingsmechanisme van het lichaam. De hoestreflex treedt op na prikkeling van de hoestreceptoren in de luchtwegen door onder andere (stof) deeltjes, ammoniak, virussen, bacteriën, schimmelsporen etc., en zorgt voor het opschonen van deeltjes en slijm uit de diepte. Het verwaarlozen van een blijvende kucht kan leiden tot chronische luchtwegklachten en benauwdheid zoals bij Equine Astma.

Hoesten kan ook voorkomen bij infecties die luchtwegklachten geven, zoals Influenza, Rhinopneumonie (herpes virus) en rhinitis A en B. Maar ook bij bacteriële infecties zoals droes (streptococcus Equi equi) en parasitaire infecties zoals een spoelworm infectie. Vaak zijn paarden hier snotterig en ziek bij. Verschijnselen die we vaak zien zijn sloom, dikke keel, neusuitvloeiing, minder of niet willen eten en soms ook koorts. Sommige infecties zijn besmettelijk voor andere paarden in de omgeving. Het is daarom belangrijk je dierenarts te bellen om te laten onderzoeken wat de oorzaak is en maatregelen te nemen om verspreiding te beperken.

Atypische Myopathie

Atypische Myopathie is een ernstige spierziekte die ontstaat door het eten van esdoorn zaden, bladeren en zaailingen (kiemen) van de gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus).

Deze kunnen de gifstoffen hypoglycine A (HPA) en methylenecyclopropylglycine (MCPG) bevatten, die in het lijf worden omgezet in metabolieten die de β-oxidatie en energieproductie uit vet metabolisme sterk aantasten. Hierdoor ontstaat acute rhabdomyolyse waarbij de spiercellen worden afgebroken.

Verschijnselen:

• Sloom, lage hoofd/hals houding
• Stijf en stram bewegen
• Verkrampt staan
• Moeite om overeind te blijven, plat liggen
• Spiertrillingen
• Benauwdheid
• Rode of bruine urine
• Snelle onregelmatige hartslag
• Acute dood

Er wordt veel onderzoek gedaan naar Atypische Myopathie. Het is gebleken dat de hoeveelheid van deze gifstoffen in de gewone esdoorndelen erg kan variëren. De noorse esdoorn (Aces campestre) en de veldesdoorn (Acer platanoides) bevatten geen gifstoffen.

De ziekte komt in Nederland niet heel vaak voor, maar heeft bijna altijd een dodelijke afloop. Vaak gaat het om meerdere dieren tegelijkertijd. De aandoening wordt vooral vastgesteld bij paarden die langer buiten lopen, in wat schralere weides worden gehouden en daarin niet bijgevoerd krijgen, waardoor ze eerder geneigd zijn om bijvoorbeeld de minder smakelijke esdoornzaden toch op te eten.

Als er gewone Esdoorns in/om het weiland groeien en het blad in de weilanden kan vallen neem dan de volgende voorzorgsmaatregelen:

• Controleer het weiland op bladeren, zaden en kiemen en verwijder deze
• Zaailingen zo vroeg mogelijk verwijderen door te maaien of te verbranden
• Vermijd hierbij giftige stoffen vanwege milieubescherming. Let op: gehooide zaailingen zijn nog steeds giftig!
• Verwijder eventueel omliggende esdoorns en/of zet het stuk weiland bij de bomen af zodat de paarden er niet bij kunnen komen
• Verkort de tijd dat de paarden doorbrengen in de wei en voer de paarden voor ze de wei in gaan
• Voer ruwvoer bij in het weiland als er weinig gras staat
• Zet minder paarden in de wei zodat er voldoende gras is voor alle paarden

Eikelvergiftiging bij Paarden

Eikels en eikenbladeren bevatten veel tannines. Met name groene eikels bevatten een hoge concentratie van deze stof, maar ook bruine eikels en bladeren zijn gevaarlijk als ze in grote hoeveelheden worden opgegeten. De tannines veroorzaken nierschade en ontsteking van  bloedvaten en het maagdarmkanaal. Gevoeligheid voor deze toxines verschild tussen individuele dieren. Paarden eten met name eikels als er maar een beperkte hoeveelheid gras of ander ruwvoer beschikbaar is.

De klinische verschijnselen bij paarden kunnen bestaan uit sloomheid, verminderde eetlust, koliek, bloederige diarree en donkergekleurde urine door nierschade. Soms zijn er dopjes/schilletjes van eikels zichtbaar in de mest. Het eten van grote hoeveelheden eikels kan dodelijk zijn.

Het advies is om paarden weg te halen uit weilanden met veel eikels, de eikels en eikenblad weg te halen of om de stukken weide waar veel eikels liggen af te zetten. Zeker als het grasaanbod beperkt is en er niet wordt bijgevoerd.