Paarden zijn als vluchtdieren kwetsbaar en moeten ze altijd op hun hoede zijn voor gevaar. Daarom slapen ze kort en zoveel mogelijk staand. Door de bijzondere bouw van de voor-, maar vooral de achterbenen kunnen ze zonder veel spieren te moeten aanspannen tijdens een lichte slaap blijven staan. Zoals in het artikel “Staand in slaap vallen: Slaapgebrek of Narcolepsie” beschreven, is het voor paarden essentieel om ook liggend te slapen.
Het “Passief sta-apparaat” (= Checkapparaat + Ophangsysteem)
Om het energieverbruik zoveel mogelijk te beperken bezit het paard een goed uitgebouwd pezen- en bandensysteem en een verhoogd bindweefselpercentage in de spieren van het voor– en het achterbeen. Het “check apparaat” van het passieve sta-apparaat omvat spieren en banden in voor- en achterbeen waarmee gewrichten passief gefixeerd/op slot gezet kunnen worden. Het meeste bekende deel daarvan is “het slot” van de knieën van de achterbenen maar dat is zeker niet het enige bijzondere check apparaat van paarden. Het zogenoemde “ophangsysteem”, een ander belangrijk deel van de passieve sta-apparaat is niet alleen belangrijk om staand te rusten maar ook zeer functioneel om de lange benen tijdens gewone of zware belasting te beschermen voor het overstrekken/te ver doorzakken van gewrichten zoals bijvoorbeeld de kogels van het voorbeen tijdens het landen bij een sprong. Er komen dan namelijk enorme krachten op de benen die niet alleen opgevangen kunnen worden door spieren.
Het Check apparaat van het achterbeen
Door met spieren de knieschijf licht (naar binnen en naar boven) te verplaatsen en aansluitend het andere achterbeen te buigen/in rust te zetten kan het paard het been onder de heup vast zetten. Het achterbeen kan door de heup gestrekt te houden en minimale spanning te houden op de knieschijf, eenvoudig strak blijft staan, de knie staat op slot. Het gewicht van de achterhand hangt in het gestrekte been. Om dit mogelijk te maken zijn de banden van de knieschijf bijzonder gevormd waardoor de knieschijf op een knobbel van het bovenbeen kan vasthaken en zijn er complexe verbindingen van lange pezen, banden en pezige spieren vanaf net onder de heup tot onder het spronggewricht die samen het spanzaagmechanisme vormen. Het paard kan normaliter door wat spierkracht (naar boven en naar buiten) eenvoudig het slot eraf halen. Paarden wisselen tijdens een rustperiode het steunende en rustende achterbeen elke paar minuten om.
Het Check apparaat van het voorbeen
De meest opvallende aanpassing in het voorbeen is een peesweefselstrook (lacertus fibrosus) die aan de voorzijde van het voorbeen samen met pezige delen van twee andere spieren een pezige band vormt van boven het schoudergewricht tot onder de voorknie. Door deze band in positie te trekken kan het paard schouder en voorknie met aanhoudende maar lichte spierkracht stabiliseren en daardoor recht houden. De elleboog wordt gestrekt gehouden door de oppervlakkige en diepe buigers doordat deze gespannen/uitgerekt worden als gevolg van belasting van de staande ondervoet.
Het Ophangsysteem van voor- en achterbeen
Zowel in het voor- als het achterbeen zijn de diepe en oppervlakkige buiger spieren met lange pezen samen met hun “check ligamenten” (de oppervlakkige buiger alleen bij het voorbeen) onmisbaar voor het stabiliseren van het kogelgewricht, de voorknie en het spronggewricht. Andere delen van het ophangsysteem zoals het kogeldraagapparaat een complex netwerk van pezen en banden in de ondervoet, zorgt er mede voor dat het kogel-, het kroon- en het hoefgewricht niet doorzakken onder invloed van het lichaamsgewicht. Hieronder zie je in de plaatjes de belangrijkste van de ondersteunende pezen en bandjes ingekleurd aangegeven.
Helaas zien we in de paardenpraktijk vaak pijnlijke blessures aan de ophangsystemen die het functioneren in gebruik maar ook als ze niet hoeven te werken, belemmeren. Daarover zullen we in de toekomst wat meer over vertellen.
